Οι υπηρεσίες έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση (Early Intervention in Psychosis, EIP) στοχεύουν στη βελτίωση των κλινικών, λειτουργικών και κοινωνικών αποτελεσμάτων για άτομα με πρώιμα συμπτώματα ψύχωσης. Ωστόσο, οι επαγγελματίες που εργάζονται σε αυτές τις δομές αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout), τραυματικής επιβάρυνσης (vicarious trauma), άγχους και μειωμένης ψυχικής υγείας. Το παρόν άρθρο αναδεικνύει γιατί είναι σημαντική η φροντίδα τους, ποιοι παράγοντες επηρεάζουν το εργασιακό stress, και ποιες στρατηγικές μπορεί να εφαρμοστούν για την πρόληψη και αντιμετώπιση αυτών των φαινομένων.
Οι δομές έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση παρέχουν πολύπλευρες υπηρεσίες: φαρμακευτική αγωγή, ψυχοθεραπεία, παρακολούθηση λειτουργικότητας, κοινωνική και εργασιακή υποστήριξη. Αυτές οι υπηρεσίες συνήθως απαιτούν μεγάλες απαιτήσεις από το προσωπικό, τόσο σε γνωστικό / συναισθηματικό επίπεδο, όσο και σε φόρτο εργασίας.
Η διεθνής βιβλιογραφία επιβεβαιώνει ότι η έγκαιρη παρέμβαση οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα για τους ασθενείς (μείωση συμπτωμάτων, λιγότερες νοσηλείες, καλύτερη κοινωνική/εργασιακή ένταξη). ([PubMed][1])
Ωστόσο, ενώ υπάρχουν πολλές μελέτες για τα οφέλη των EIP για τους ασθενείς, λιγότερη προσοχή δίδεται στη φροντίδα της ψυχικής υγείας και ευημερίας των επαγγελματιών που εργάζονται σε αυτές τις μονάδες.
Παράγοντες που συμβάλλουν σε επαγγελματικό stress και εξουθένωση
Φόρτος εργασίας & caseload: υψηλός αριθμός περιστατικών, πολυδιάστατες ανάγκες ασθενών, απαιτήσεις χρόνου.
Vicarious trauma: επαγγελματίες που εκτίθενται σε ιστορίες τραύματος και ψυχιατρικής δυσφορίας άλλων μπορεί να βιώσουν ψυχολογική επιβάρυνση. ([MDPI][2])
Έλλειψη υποστηρικτικών δομών: ελλιπής επίβλεψη (clinical supervision), εκπαίδευση, διαχείριση του εργασιακού περιβάλλοντος. ([MDPI][2])
Μειωμένα προσωπικά αποθέματα: αυτοσυμπόνια (self-compassion), θετική αυτο-αξιολογηση (core self-evaluations), εμπειρία και επαγγελματική ωριμότητα. ([MDPI][2])
Επιπτώσεις της μη επαρκούς φροντίδας εργαζομένων
Μείωση ποιότητας υπηρεσιών προς τους ασθενείς (π.χ. λιγότερη εμπλοκή, καθυστερήσεις, λάθη).
Υψηλό turnover προσωπικού, κόστη εκπαίδευσης νέων εργαζομένων.
Επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων: άγχος, κατάθλιψη, εξουθένωση.
Στρατηγικές υποστήριξης και παρεμβάσεις
Τακτική κλινική επίβλεψη (supervision), peer support ομάδες.
Εκπαίδευση σε θέματα διαχείρισης άγχους, αυτοσυμπόνιας, vicarious trauma.
Οργανωτικές παρεμβάσεις: ρύθμιση caseload, σαφείς οδηγοί / πρωτόκολλα για ρόλους και ευθύνες, υποστήριξη από τη διοίκηση.
Χρήση προγραμμάτων ευημερίας (well‑being programs), ψυχολογική υποστήριξη, εργαλεία mindfulness, άσκηση.
Πολιτική / Διοικητική δέσμευση: η φροντίδα των επαγγελματιών να είναι μέρος της δομής της υπηρεσίας, με κατάλληλη χρηματοδότηση και πολιτικές ανθρωπίνου δυναμικού.
Εφαρμογή στο ελληνικό πλαίσιο / προτάσεις για μελλοντική έρευνα
Μελέτη σε Ελλάδα: “Vicarious Trauma and Burnout Among Mental Health Professionals in Greece…” δείχνει ότι caseload, επίβλεψη, εκπαίδευση και εμπειρία συσχετίζονται με burnout. ([MDPI][2])
Έλλειψη ειδικών μελετών που να εξετάζουν τους εργαζόμενους σε δομές EIP στην Ελλάδα· χρειάζεται εμπειρική έρευνα με ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα.
Προτάσεις: διερεύνηση των αναγκών εργαζομένων, πιλοτικά προγράμματα υποστήριξης, δημιουργία τοπικών ομάδων υποστήριξης / mentoring.
Συμπεράσματα
Η φροντίδα των εργαζόμενων που λειτουργούν σε δομές έγκαιρης παρέμβασης στην ψύχωση δεν είναι πολυτέλεια, αλλά αναγκαιότητα: για να διασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα και η βιωσιμότητα των υπηρεσιών, η ποιότητα της φροντίδας προς τους ασθενείς, και η ψυχική υγεία των επαγγελματιών. Επένδυση στην υποστήριξη, εκπαίδευση και οργάνωση των υπηρεσιών είναι κρίσιμη για την επίτευξη των στόχων της έγκαιρης παρέμβασης.
Βιβλιογραφία
* Koutsimani, P., Montgomery, A., & Georganta, K. (2019). Burnout and depression in healthcare professionals: A systematic review and meta‑analysis. *Burn Research, 7*, 53–68. *(Παράδειγμα για γενικό healthcare, να συμπεριληφθεί ως υπόβαθρο, αν έχεις πρόσβαση στο πλήρες άρθρο.)
* Vicarious Trauma and Burnout Among Mental Health Professionals in Greece: The Role of Core Self‑Evaluations, Self‑Compassion, and Occupational Factors. (2024). *\[MDPI Journal]*. ([MDPI][2])
* The organisational climate of NHS Early Intervention Services (EIS) for psychosis: A qualitative analysis. (2022). *BMC Health Services Research.* ([BioMed Central][3])
* What constitutes ‘good practice’ in early intervention for psychosis? Analysis of clinical guidelines. Corsico, P., Griffin‑Doyle, M., & Singh, I. (2018). *Child and Adolescent Mental Health, 23*(3), 185‑193. ([ACAMH][4])
* Early intervention in psychosis: strengths and limitations of services. Murphy, B. P., & Brewer, W. J. (2018). *Advances in Psychiatric Treatment.* ([Cambridge University Press & Assessment][5])
* Effectiveness of early intervention in psychosis. (2009). *Journal of Clinical Psychiatry Review.* ([PubMed][1])
[1]: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17278908/?utm_source=chatgpt.com “Effectiveness of early intervention in psychosis – PubMed”
[2]: https://www.mdpi.com/2673-5318/6/3/100?utm_source=chatgpt.com “Vicarious Trauma and Burnout Among Mental Health Professionals in Greece: The Role of Core Self-Evaluations, Self-Compassion, and Occupational Factors”
[3]: https://bmchealthservres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12913-022-07790-0?utm_source=chatgpt.com “The organisational climate of NHS Early Intervention Services (EIS) for psychosis: a qualitative analysis | BMC Health Services Research | Full Text”
[4]: https://acamh.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/camh.12229?utm_source=chatgpt.com “What constitutes ‘good practice’ in early intervention for psychosis? Analysis of clinical guidelines – Corsico – 2018 – Child and Adolescent Mental Health – Wiley Online Library”
[5]: https://www.cambridge.org/core/journals/advances-in-psychiatric-treatment/article/early-intervention-in-psychosis-strengths-and-limitations-of-services/DB25D83E3C67BD2D171554A9C1C29D69?utm_source=chatgpt.com “Early intervention in psychosis: strengths and limitations of services | Advances in Psychiatric Treatment | Cambridge Core”
